مشخصات کاریز :

کاریز، تشکیل شده از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک مجرای تونل مانند زیرزمینی و چندین چاه عمودی که مجرا یا تونل زیر زمینی را در فواصل مشخص با سطح زمین مرتبط می سازد، دارد. چاهها- که به آنها در موقع حفر، میله هم گفته می شود-علاوه بر مجاری انتقال مواد حفاری شده به خارج، عمل تهویه کانال زیرزمینی را نیز انجام می دهند و راه ارتباطی برای لای روبی، تعمیر و بازدید از داخل کاریز نیز به شمار می روند.

 آغاز کاریز :

آغاز کاریز همان دهانه کاریز است که  مظهر کاریز نیز نامیده می شود. مظهر کاریز جایی است که آب از دل کاریز بیرون می آید و ظاهر می شود و می تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی کاریز، پیشکار کاریز نامیده می شود که در آخرین قسمت آن ، چاه مادر کاریز قرار گرفته است. قسمت هایی از کاریز که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی آید  خشکه کار  و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت  آبده کاریز  نامیده می شوند.

کندن کاریز :

کندن کاریز معمولاً از مظهر آن که همان سطح زمین خشک است، شروع و به مناطق آبده چاه مادر، ختم می شود. بنابراین، اول دهانه کاریز یا هرنج که خشک است و بعداز آن اولین چاهها یا میله ها- که اینها هم خشک است و آب ندارند و به اصطلاح قسمت خشک کار کاریز نامیده می شوند- حفر می شوند. بعد کار به طرف قسمت بالادست که همان قسمت های آبده و بیشتر آبده زمین می باشند، ادامه پیدا می کند.

طول و عمق کاریز :

طول یک رشته کاریز - که در میزان آبدهی آن نیز موثر است - نسبت به شرایط طبیعی متفاوت است. این شرایط بستگی به شیب زمین وعمق چاه مادر دارد. از طرف دیگر هرچه سطح آب زیرزمینی پایینتر باشد، عمق چاه مادر بیشتر می شود. طویلترین کاریزی که تاکنون در ایران حفر شده، در حوالی گناباد از توابع خراسان است که ۷۰ کیلومتر طول آن است و عمیق ترین چاه مادر کاریزهای ایران به روایتی ۴۰۰ متر و به روایت دیگر ۳۵۰ متر عمق دارد و آن مربوط به کاریز   قصبه   گناباد است. مهم ترین عاملی که طول کاریز را مشخص می کند، شیب زمین می باشد. هرچه شیب زمین کمتر باشد طول کاریز بیشتر و هرچه شیب بیشتر باشد طول کاریز کمتر خواهد بود.